Staatshervormingen

De zesde staatshervorming was een breuk met de vorige staatshervormingen. De transfers gingen via een aantal specifieke maatregelen deze keer hoofdzakelijk in de richting van de federale overheid.

In deze paper becijferen we de diverse (dynamische) budgettaire effecten van de zesde staatshervorming voor de betrokken overheden in de periode 2015-2024.

Zo is voor het Vlaams Gewest de bijdrage opgelopen tot twee miljard euro in 2024; dat is 57,4% van de totale financieringsstroom ten voordele van de federale overheid (0,56% bbp). Voor de Gemeenschappen bedraagt de recurrente herfinanciering via de Gemeenschappen in 2024 al 1,4 miljard euro of 0,23% bbp, inclusief de bijdrage van de GGC¹ en de FGC². De Vlaamse Gemeenschap draagt één miljard euro; dat is 73,9% van de totaliteit.

Niettegenstaande meerdere staatshervormingen blijven er heel wat open werven bestaan rond de fiscale autonomie van de gemeenschappen en gewesten. Dit artikel bespreekt vanuit een viertal invalshoeken de diverse knelpunten en doet op basis van ervaringen in andere federale landen ook een aantal suggesties die kunnen bijdragen tot een verbetering van de huidige bevoegdheidsverdeling over fiscaliteit in ons land.

Dit artikel wil een eerste aanzet zijn om te komen tot een constructieve oplossing voor aloude en gekende problemen. Het is niet de eerste keer dat de vinger op de wonde gelegd wordt. Dit betoog biedt hopelijk een frisse blik en wil vooral inspireren.

Deze publicatie wil inzicht geven in de financieringsstromen en de uitgavenbevoegdheden van de Gemeenschappen en de Gewesten na de zesde staatshervorming zoals geregeld in de Bijzondere Financieringswet (BFW). Het cijfermatige raderwerk wordt blootgelegd tesamen met de duiding van de bevoegdheden.

De publicatie is gebaseerd op de parameters die ter gelegenheid van de Vlaamse begrotingsopmaak 2018 werden gebruikt (mededeling door de FOD Financiën van 27 september 2017). De mededeling bevat onder meer de definitieve waarden van de gewestelijke aandelen in de personenbelasting van het aanslagjaar 2015, waarbij het aandeel voor het Vlaamse Gewest is gestegen van 63,652% naar 63,666%. Het effect van de bedoelde stijging op sommige dotaties voor het begrotingsjaar 2016, alsook op de overgangsbedragen en de afrekening in 2018 is in de publicatie verwerkt. De afrekening in 2018 wordt momenteel geraamd op 1.006.597 duizend euro.

Deze publicatie wil inzicht geven in de gewijzigde financieringsstromen naar aanleiding van de zesde staatshervorming en de budgettaire gevolgen op het Vlaamse Gewest en de Vlaamse Gemeenschap.

Uit deze publicatie blijkt het volgende:

• De invoering van de gewestelijke opcentiemen is budgettair lonend geweest voor het Vlaamse Gewest: bij ongewijzigd beleid en abstractie makend van het tijdelijk overgangsmechanisme bracht deze invoering het Vlaamse Gewest 81 miljoen euro op in 2019.
• De hervorming van de btw-dotatie kostte de Vlaamse Gemeenschap 258,3 miljoen euro (bij ongewijzigd beleid en abstractie makend van het tijdelijk overgangsmechanisme), ten voordele van de Franse Gemeenschap en de federale overheid voor respectievelijk 185,7 miljoen en 72,6 miljoen euro.
• Een zevende staatshervorming zet best in op verdere fiscale verzelfstandiging via kwalitatieve maatregelen, zoals een meer zelfstandig gewestelijk stelsel van personenbelasting.